Mensensmokkelaars laten ons land steeds meer links liggen als doorstroomland richting het Verenigd Koninkrijk. Waar de politie in 2018 bijna 13.000 transmigranten aantrof op het grondgebied, daalde dat aantal de voorbije jaren met 90%. Met name in West-Vlaanderen waar veel van de meldingen gebeurden, is de daling merkbaar. Dit komt onder meer dankzij veelvuldige politionele acties, doorgedreven internationale samenwerking tegen mensensmokkel, strenge straffen voor mensensmokkelaars en het datagestuurd uitlezen van in beslag genomen smartphones door het TransIT-team van de Federale Gerechtelijke Politie. Toch blijft waakzaamheid meer dan geboden. Daarom wordt de werking van TransIT nu verder uitgediept, waarbij meer politiezones betrokken worden en info uit de smartphones ter beschikking wordt gesteld aan Dienst Vreemdelingenzaken. Dit met het oog op snellere uitwijzingen van personen die geen recht op verblijf hebben.
Mensensmokkel en de transmigratiestroom zijn fenomenen die blijvend aandacht verdienen. Vanop het Europese vasteland probeerden in 2022 naar schatting bijna 80.000 personen de oversteek naar het Verenigd Koninkrijk te maken. Velen onder hen betaalden hiervoor duizenden euro’s aan mensensmokkelaars, verleid met valse beloftes over een beter leven aan de overkant van het Kanaal.
Aantal aangetroffen transmigranten met 90% gedaald
Ondanks de aanhoudende stroom transmigranten die Europa binnenkomt om de oversteek te maken, slagen politie en parket er jaar na jaar beter in om mensensmokkel en transmigratie weg te duwen van het grondgebied. In 2018 kwam bij Dienst Vreemdelingenzaken 12.848 keer een melding binnen over een door de politie aangetroffen transmigrant op Belgisch grondgebied. In 2022 ging het nog om 944 meldingen. Een daling met meer dan 90%.
In West-Vlaanderen, waar het zwaartepunt van het aantal vaststellingen inzake transmigratie via België ligt, is die daling gelijklopend met de nationale trend. In en rond de haven van Zeebrugge trof de scheepvaartpolitie in 2018 nog 3.926 transmigranten aan, terwijl dat er in 2022 404 waren. In Oostende ging het om 196 aangetroffen transmigranten in 2018 en 30 in 2022. In de Politiezone Westkust (De Panne, Koksijde, Nieuwpoort) nam dit aantal eveneens sterk af, van 156 in 2018 tot 22 in 2022. In Blankenberge waren er in 2018 210 intercepties en 8 in 2022.
Doorgedreven controles en screening van containers in de haven blijken te lonen. Strenge straffen, zoals naar aanleiding van het verschrikkelijke Essex-drama in 2019 waarbij 39 mensen om het leven kwamen, hebben tevens een ontradend effect voor mensensmokkelaars. Hierbij werd het kopstuk veroordeeld tot 15 jaar cel, zoals gevorderd door het federaal parket. Veroordelingen wegens het binnendringen van de haven hebben dan weer een ontradend effect voor transmigranten om de oversteek via een container of koelwagen vanuit Zeebrugge proberen te maken.
Strikte vervolging en strenge bestraffing
De sterk dalende aanwezigheid van transmigranten is onder meer te danken aan een strikt vervolgingsbeleid voor mensensmokkel door Openbaar Ministerie. Op aangeven van het parket van West-Vlaanderen zijn in totaal 116 personen veroordeeld voor feiten georganiseerde mensensmokkel sinds begin 2019, onder wie 51 wegens mensensmokkel door middel van ‘small boats’ en 65 wegens mensensmokkel via onder andere vrachtwagens of containers. De uitgesproken gevangenisstraffen lopen op tot 12 jaar en de geldboetes tot 968.000 euro. Het aangetroffen materiaal en de gebruikte voertuigen werden verbeurdverklaard.
Inzake small boats ging het in sommige gevallen om dossiers waarbij er sprake was van een reddingsactie op zee of waarbij mensen probeerden te vertrekken van aan de Belgische kust. Heel wat dossiers gingen echter over het transport van bootjes en reddingsvesten door België, niet enkel voor vertrek vanuit ons land maar vaak vanuit Duitsland of Nederland aangevoerd richting Noord-Frankrijk. De andere dossiers betroffen voornamelijk smokkel via vrachtwagens of inschepen van transmigranten in de haven met Zeebrugge met behulp van valse identiteitsdocumenten.
In elk onderzoek wordt steevast op zoek gegaan naar de criminele bendes die achter de mensensmokkel zitten. Het in 2021 opgerichte TransIT-team van de Federale Gerechtelijke Politie West-Vlaanderen leest de smartphones van transmigranten en mogelijke mensensmokkelaars op een datagestuurde manier uit. Hierdoor komt een veel bewijsmateriaal vrij over onder andere identiteiten en aliassen, aanvoerroutes en doorvoerhuizen. Vorig jaar zijn meer dan 600 gsm’s uitgelezen door de Federale Gerechtelijke Politie of door de Scheepvaartpolitie in West-Vlaanderen, zowel van mensensmokkelaars als transmigranten. Deze aanpak begint te lonen.
Begin juli 2022 werden bijvoorbeeld 18 personen gearresteerd in Duitsland op bevel van de Brugse onderzoeksrechter. Er werden huiszoekingen uitgevoerd op een 25-tal plaatsen en 71 boten, 16 motoren en 1.200 zwemvesten aangetroffen. Gezien er per bootje tientallen personen de oversteek maken, zijn hierdoor mogelijk meer dan duizend mensenlevens gered. Inmiddels zijn alle 18 verdachten uitgeleverd aan ons land met het oog op een vervolging wegens feiten van mensensmokkel. Verdachten van mensensmokkel worden meestal in voorhechtenis gehouden wegens vlucht- en recidivegevaar. Ook in deze zaak gaf TransIT-team ondersteuning door het uitlezen van telefoons.
Verdere uitbouw TransIT
Dat de problematiek grotendeels uit ons land verdreven is, betekent lang niet dat het probleem opgelost is. Waakzaamheid blijft geboden. Verslapping van de aandacht zou betekenen dat mensensmokkelaars snel terugkeren naar ons land en we dit ook opnieuw in de transmigratiecijfers zien. Daarom wordt op initiatief van minister van Justitie, het federaal parket en het parket van West-Vlaanderen de werking van het TransIT-team uitgebreid, nu er door het minder aantal vaststellingen capaciteit vrijkomt.
Momenteel worden door het TransIT-team enkel gsm’s uitgelezen die door de Scheepvaartpolitie en de Politie Westkust in beslag worden genomen, het grootste deel van de inbeslagnames. Het is de bedoeling om andere West-Vlaamse politiezones aan te sluiten en bovendien nauwer informatie uit te wisselen met de Dienst Vreemdelingenzaken. Dit moet enerzijds leiden tot nog meer informatie die kan dienen als bewijslast ter ondersteuning van binnenlands en buitenlands onderzoek. Ons land wil immers ook maximaal bijdragen aan bestraffen van mensensmokkel door onze buurlanden, gezien mensensmokkel een internationaal gegeven is.
Anderzijds neemt Justitie ook haar verantwoordelijkheid op vlak van uitwijzingsbeleid. Zo kan het TransIT-team via artificiële intelligentie zoeken naar eerdere verblijfsdocumenten en onder andere aliassen in België of in andere EU-lidstaten. Zo wordt sneller duidelijk om welke personen het precies gaat en kunnen uitwijzingen ook sneller plaatsvinden. Het College van Procureurs-Generaal werkt aan een omzendbrief om deze informatie-uitwisseling coherent en juridisch correct te laten verlopen.
Vincent Van Quickenborne, minister van Justitie: “Een clandestiene overtocht naar het VK in een bootje, container of vrachtwagen is levensgevaarlijk. Mensensmokkelaars hebben reeds talloze doden op hun geweten. Met politie en Justitie deden we er de voorbije jaren alles aan om mensensmokkel tegen te houden en hard te bestraffen. Die inspanningen beginnen te lonen. We zien dat mensensmokkelaars ons land meer en meer links laten liggen als doorvoerroute om transmigranten de oversteek te laten maken. Hierdoor merken we ook dat er 90% minder transmigranten onderschept worden op ons grondgebied.”
