Voortaan kan men met enkele kliks nagaan of een ondernemer betrouwbaar is. Sinds 20 oktober 2023 kan iedereen het Centraal Register van Bestuursverboden (JustBan) raadplegen via Just-on-web, het digitale portaal van Justitie. Dit register vermeldt alle personen en ondernemers die een bestuursverbod opgelegd kregen van de rechtbank en daardoor voor een bepaalde periode geen bestuursfuncties in een onderneming mogen uitvoeren. Met deze applicatie wil Justitie ervoor zorgen dat frauduleuze ondernemers minder slachtoffers maken.
Te vaak slagen bedrieglijke ondernemers erin om ondanks een bestuursverbod toch opnieuw slachtoffers te maken. Dit gaat onder andere om bouwaannemers die meermaals al dan niet frauduleus failliet gaan, maar toch mensen blijven oplichten door bijvoorbeeld grote voorschotten te vragen en daarna van de radar te verdwijnen. Deze wanpraktijken wil Justitie een halt toeroepen. Controle uitvoeren op wie veroordeeld is tot bestuursverbod en alsnog een bedrijf probeert op te richten, was voorheen echter moeilijk door de afwezigheid van een centrale en toegankelijke databank met bestuursverboden. Er was ook gebrekkige informatie-uitwisseling tussen ondernemingsrechtbanken, politie en notarissen.
Politieagenten moesten zelf op onderzoek gaan in het Belgisch Staatsblad om de naleving van actieve bestuursverboden te controleren. Ook notarissen, verantwoordelijk voor het oprichten van vennootschappen en het opstellen van oprichtingsaktes, gingen niet na of er een bestuursverbod gold voor hun cliënten wegens het ontbreken van een centrale databank. Het resultaat was dat burgers en bedrijven vaak nietsvermoedend in zee gingen met een ondernemer die eigenlijk veroordeeld werd tot een bestuursverbod, met alle gevolgen van dien.
‘Zwarte lijst’ met kwaadwillige ondernemers
Op 27 april 2023 keurde het parlement een wetsontwerp van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne omtrent de oprichting van een Centraal Register van Bestuursverboden goed. Dit is een ‘zwarte lijst’ met ondernemers die geen bestuursfuncties mogen uitoefenen in een onderneming. Hieronder vallen niet enkel de functies van bestuurder maar ook zaakvoerder, vaste vertegenwoordiger, dagelijks bestuurder, lid van een directiecomité, lid van een directieraad en vereffenaar. Op 20 oktober 2023 werd JustBan gelanceerd op Just-on-web, de applicatie waarmee het Centraal Register met daarin zo’n 10.000 bestuursverboden kan worden geconsulteerd.
Belgische burgers kunnen zich eenvoudig aanmelden met eID of via itsme. Ook Europese burgers kunnen nagaan of een Belgisch persoon of Belgische onderneming een bestuursverbod heeft gekregen. Dit is mogelijk dankzij de integratie van JustBan in het Europese BRIS-platform. Het BRIS (Business Registers Interconnection System) bundelt de ondernemingsregisters van de EU-lidstaten en bevat dus informatie over alle Europese ondernemingen.
Eerst de strafrechtelijke bestuursverboden
In deze eerste fase worden enkel de actieve Belgische strafrechtelijke bestuursverboden gepubliceerd. Dit zijn bestuursverboden opgelegd door een strafrechter in een strafzaak, bijvoorbeeld wegens oplichting, valsheid in geschrifte of verduistering. Zo’n bestuursverbod is een bijkomende straf boven op een gevangenisstraf en/of boete. Zowel de begin- en einddatum van het verbod en de familienaam, voornaam en geboortedatum van de betrokkene staan vermeld. Indien het om een onderneming gaat, zijn de bedrijfsnaam, het ondernemingsnummer en de rechtsvorm zichtbaar. Een bestuursverbod wordt niet langer opgenomen in het register eens het verstreken is of ongedaan wordt gemaakt door de rechter.
In een tweede fase zullen ook de burgerlijke bestuursverboden toegevoegd worden, namelijk deze die door een ondernemingsrechter worden opgelegd, bijvoorbeeld in het kader van wanbeheer in de aanloop naar een faillissement. Deze fase is voorzien voor het voorjaar van 2024.
Gestructureerde controles
Dankzij JustBan zullen burgers, controlediensten van de overheid, de politie, griffies van de ondernemingsrechtbanken en andere relevante diensten in een mum van tijd een bestuursverbod kunnen opzoeken en nakijken of de betrokkene zich aan het verbod houdt. Notarissen en griffiers van ondernemingsrechtbanken zullen zelfs verplicht zijn om het Centraal Register te raadplegen bij elke cliënt die een nieuwe zaak wil starten of een bestuursfunctie wil bekleden. Dankzij de centralisatie van de bestuursverboden op zowel Just-on-web als het BRIS, kunnen we op nationaal én internationaal niveau uniform controleren op kwaadwillige ondernemers. Zo krijgen malafide ondernemers voortaan minder kans om toe te slaan en zo worden burgers en ondernemingen beter beschermd.
Paul Van Tigchelt, minister van Justitie: “Bestuursverboden blijven te vaak dode letter omdat de controle erop ondermaats is. Dit zorgt ervoor dat malafide ondernemers en frauduleuze bestuurders vaak slachtoffers kunnen blijven maken. Hier moest paal en perk aan gesteld worden. Dankzij JustBan op Just-on-web kan iedereen nu nagaan of een ondernemer met wie ze in zee willen gaan, al dan niet een bestuursverbod heeft opgelopen. Ook notarissen en politie zullen JustBan kunnen gebruiken om te controleren of een ondernemer een bestuursverbod kreeg.”
Anouk Devenyns, voorzitter Nederlandstalige ondernemingsrechtbank Brussel: “Dankzij JustBan kunnen griffies van de ondernemingsrechtbank voortaan grondiger controleren op malafide ondernemers. Wil een persoon benoemd worden tot bestuurder of zaakvoerder, dan zullen de griffies dit weigeren als er een bestuursverbod is opgelegd. Daarnaast zullen ze ook bij de neerlegging van papieren stukken een adrescontrole doen van de zetel én een identiteitscontrole voor de leidinggevenden, de vennoten met onbeperkte aansprakelijkheid en de gevolmachtigden die namens de onderneming neerleggen.”
Paul Dhaeyer, voorzitter Franstalige ondernemingsrechtbank Brussel: “JustBan zuivert de economie van mensen die een beroepsverbod kregen wegens een ernstige managementfout en die opnieuw een overtreding willen begaan. Dit zal bonafide bedrijven en consumenten beter beschermen tegen economische fraude.”
