In coronatijden gaat alles zoveel mogelijk digitaal – zo ook, waar mogelijk, het verhoren van personen. Daarnaast winnen technische hulpmiddelen steeds meer terrein bij de waarheidsvinding. Zijn nog meer hulpmiddelen bij het verhoren van personen echter wel nodig en wenselijk of moeten we weer meer back to basics? Onder meer deze vraag vormt het voorwerp van een studiedag verhoor op 23 september 2020.
Het belang van het stellen van goede vragen tijdens een verhoor dreigt tegenwoordig op de achtergrond te raken. Zo treden technologische hulpmiddelen bij het politionele werk steeds meer op de voorgrond. Recent werd bijvoorbeeld een wetswijziging goedgekeurd waardoor het gebruik van de polygraaf voortaan in het Wetboek van Strafvordering is geregeld. Voorts hebben de maatregelen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan ertoe geleid dat in versneld tempo wordt gezocht naar technologische hulpmiddelen om het digitaal verhoren van personen mogelijk te maken en worden andere praktische oplossingen gezocht om in real life op veilige afstand te verhoren.[1] Daarbij worden tevens de nodige richtlijnen uitgetekend zodat het vertrouwelijk overleg met en de bijstand door een advocaat veilig kunnen verlopen.[2]
Uitstel van verhoren
Niet-dringende verhoren worden evenwel zoveel als mogelijk uitgesteld.[3] Een dergelijk uitstel biedt enerzijds opportuniteiten voor de verhoorders, aangezien dit hen bij uitstek de gelegenheid biedt om een verhoor grondig(er) voor te bereiden, met de nodige aandacht voor de te stellen vragen in het licht van de overige beschikbare informatie in een zaak. Anderzijds dreigt het uitstellen van tal van verhoren ertoe te leiden dat in diverse dossiers vertraging wordt opgelopen, waarbij de huidige maximale inzet op de handhaving van de van kracht zijnde coronamaatregelen ook de uitvoering van andere taken in het gedrang brengt.[4] De verdere versoepeling van de coronamaatregelen en het hervatten van het ‘normalere werkritme’ zullen er wellicht toe leiden dat tal van verhoren op korte termijn alsnog moeten worden afgenomen, waardoor de voorbereidingstijd en de tijd om het verhoor af te nemen wellicht net beperkter worden.
“Het verhoor is evenwel meer dan louter de (nasleep van de) Salduz-toepassing en blijft, ondanks de technologische vooruitgang en het bestaan van tal van ‘hulpmiddelen’, noodzakelijk”
Toch mag het belang van een degelijke voorbereiding van en het stellen van goede vragen tijdens een verhoor niet worden onderschat om maximaal waarheidsgetrouwe informatie te bekomen. Sedert de intrede van de advocaat bij het verhoor naar aanleiding van het befaamde Salduz-arrest en de EU-richtlijn inzake het recht op toegang tot een advocaat lijkt de aandacht voor het politioneel verhoor echter enkel nog te worden herleid tot deze kwestie. Het verhoor is evenwel meer dan louter de (nasleep van de) Salduz-toepassing en blijft, ondanks de technologische vooruitgang en het bestaan van tal van ‘hulpmiddelen’, noodzakelijk. Het stellen van goede vragen en het aannemen van een correcte onderzoekende houding blijft dan ook essentieel. Hoewel het gebruik van verhoortechnieken niet wettelijk is geregeld, wordt in België de basisverhoortechniek vooropgesteld. Deze techniek is niet beperkt tot verdachtenverhoren, maar geldt ook voor het verhoren van slachtoffers en getuigen. Niettemin kan op verschillende wijze invulling worden gegeven aan hoe deze techniek precies wordt toegepast. Zo verschilt ook de aandacht die aan verhoortechnieken wordt besteed en de klemtonen die hierbij worden gelegd sterk tussen de verschillende politiescholen, waarbij tevens nagenoeg geen specialistische verhooropleidingen worden georganiseerd.[5] Verhoorders blijken als gevolg daarvan niet steeds bekend te zijn met de bestaande verhoortechnieken, hun meerwaarde en beperkingen en de best practices op dit gebied.
Studiedag verhoor
Vanuit deze vaststelling organiseert het Centre for Policing and Security (CPS) op 23 september 2020[6] een studiedag over het verhoor in de C-Mine te Genk. Tijdens deze studiedag zal een overzicht worden gegeven van de actuele inzichten met betrekking tot het horen van personen vanuit zowel nationaal als internationaal perspectief. Door middel van deze studiedag (en een vervolgopleiding die – onder voorbehoud – in het najaar van 2020 zal worden georganiseerd) wil het CPS immers ook tegemoetkomen aan de vraag uit de praktijk om eveneens inzicht te bieden in andere relevante verhoortechnieken dan de SCAN-opleiding[7] die het reeds jaren aanbiedt, zodat de verhoorder zicht heeft op het volledige arsenaal aan technieken dat kan worden ingezet tijdens een verhoor. Tijdens de studiedag zal dan ook aandacht worden besteed aan best practices en valkuilen van verhoren, gekaderd binnen de nieuwste academische inzichten inzake verhoortechnieken en de concrete vertaalslag hiervan in de Belgische praktijk. Zo biedt deze studiedag een verdieping van en aanvulling op de kennis van verhoortechnieken die in beperkte mate aan bod komt in de reguliere politieopleidingen, waarbij een kruisbestuiving tussen actuele academische inzichten en de verhoorpraktijk wordt vooropgesteld. De opleiding die nadien zal worden aangeboden, wordt dan ook gezamenlijk verzorgd door commissaris en diensthoofd van de lokale recherche PZ Carma Rudi Schellingen en rechtspsycholoog dr. Ricardo Nieuwkamp op initiatief van de studielijn politionele bevoegdheden van het CPS.[8]
[1] Zie bijvoorbeeld https://twitter.com/PolitieLRH/status/1245653471245680643.
[2] https://advocaat.be/coronavirus/salduzrichtlijnen-tijdens-de-coronacrisis.
[3] https://advocaat.be/coronavirus/salduzrichtlijnen-tijdens-de-coronacrisis.
[4] Zie bijvoorbeeld https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/04/09/politie-vreest-achterstand/.
[5] M. VANDERHALLEN, A. DE JONG en G. VERVAEKE, “Interviewing suspects in Belgium” in D. WALSH, G.E. OXBURGH, A.D. REDLICH en T. MYKLEBUST (eds.), International developments and practices in investigative interviewing and interrogation. Volume 2: Suspects, New York, Routledge, 2016, (85) 85-97.
[6] Deze studiedag was initieel gepland op 28 april 2020, maar werd omwille van de coronamaatregelen uitgesteld.
[7] SCAN staat voor Scientific Content Analysis, waarvan wordt beweerd dat het potentieel misleidend taalgebruik in een geschreven verklaring kan detecteren (zie https://www.lsiscan.com/index.htm).
[8] http://www.politiestudies.be/index.cfm?Id=144.
